Στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 18 χρόνων έχουν πέσει φέτος στην Ελλάδα οι δωρεές οργάνων, καθώς στο δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2018 αξιοποιήθηκαν μόνο 35 δότες. Συνολικά το 2017 ο αριθμός των δοτών ανήλθε σε 67.
Ο δείκτης δωρεάς οργάνων στην Ελλάδα σήμερα είναι μόνο 3,2 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, τη στιγμή που ο μέσος όρος στις χώρες της ΕΕ είναι από 14 έως 16 ανά εκατομμύριο ή και περισσότερο. Ο υψηλότερος δείκτης δωρεάς οργάνων στη χώρα μας σημειώθηκε το 2008 και ήταν 8,9 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, αλλά και πάλι ήταν σαφώς μικρότερος από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ.
Ωστόσο, το υπουργείο Υγείας έχει δρομολογήσει την ανατροπή αυτής της κατάστασης, αποδεχόμενο πρόταση για εφαρμογή πιλοτικού μοντέλου δωρεάς οργάνων, την οποία κατέθεσε πρόσφατα ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων, καθηγητής Ιωάννη Φούζας. Η υλοποίηση αυτού του μοντέλου θα ξεκινήσει από τη Θεσσαλονίκη με τον διορισμό επικουρικών γιατρών (εντατικολόγων), υπεύθυνων για τη δωρεά οργάνων στα νοσοκομεία "Παπανικολάου", "Παπαγεωργίου" και ΑΧΕΠΑ, τα οποία διαθέτουν μεγάλες Μονάδες Εντατικής Θεραπείας.
Όπως ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Φουζας, η πρόταση αυτή βασίζεται στο ισπανικό μοντέλο, το οποίο εφαρμόζεται σε όλη την Ευρώπη, και προβλέπει την ύπαρξη σε κάθε νοσοκομείο ενός γιατρού εξειδικευμένου στη δωρεά οργάνων. Ο γιατρός αυτός είναι υπεύθυνος να παρακολουθεί τι απέγιναν οι ασθενείς που θα μπορούσαν να είναι δότες, δηλαδή όσοι διακομίστηκαν π.χ., λόγω εγκεφαλικού ή τροχαίου, στο νοσοκομείο από τα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών μέχρι την Εντατική, όπου όταν διαγνωστεί ο εγκεφαλικός θάνατος θα βοηθάει και θα ελέγχει την αξιοποίηση των οργάνων του δότη. Η επιτυχής εφαρμογή αυτού του μοντέλου στη Θεσσαλονίκη θα σηματοδοτήσει την εφαρμογή του σε όλη τη χώρα.
Ουραγός στη δωρεά οργάνων η Ελλάδα
Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), ο αριθμός των δοτών των οποίων τα όργανα αξιοποιήθηκαν στο δεκάμηνο του 2018 είναι 35 και είναι οι λιγότεροι στο διάστημα από το 2001 μέχρι σήμερα. Όσον αφορά τη Βόρεια Ελλάδα, το Περιφερειακό Γραφείο Συντονισμού Μεταμοσχεύσεων στην περιοχή αναφέρει ότι από 1/1/2018 μέχρι σήμερα αξιοποιήθηκαν τα όργανα από 17 δότες, ενώ υπήρξαν 30 δότες κερατοειδών, από τους οποίους έγιναν 54 μεταμοσχεύσεις στο ΑΧΕΠΑ και το "Παπαγεωργίου".
"Η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι ουραγός στις μεταμοσχεύσεις και στη δωρεά οργάνων και από τις τελευταίες χώρες στη δωρεά οργάνων στον ευρωπαϊκό χάρτη. Να σας αναφέρω ότι 1.350 άτομα περιμένουν ένα μόσχευμα νεφρού, γύρω στα 45 - 46 (γιατί κάθε μέρα η λίστα αλλάζει) ένα μόσχευμα καρδιάς, 160 άτομα περιμένουν μόσχευμα ήπατος και δεν ξέρουμε ακριβώς πόσα άτομα περιμένουν μόσχευμα πνεύμονα, γιατί δεν υπάρχει στην Ελλάδα μεταμοσχευτικό κέντρο και δεν υπάρχει λίστα. Επίσης, 210 άτομα περιμένουν μόσχευμα κερατοειδούς μόνο στο ΑΧΕΠΑ" ανέφερε η κ. Ζαχαρούδη, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ-ΜΠΕ "Πρακτορείο 104,9 FM".
Σύμφωνα με την κ. Ζαχαρούδη, η λίστα αναμονής κάθε φορά διαμορφώνεται ανάλογα με τα στοιχεία του υπάρχοντος δότη. "Ενας άνθρωπος μπορεί να περιμένει καιρό στη λίστα αναμονής, όμως να μην ταιριάζει με τον δότη. Δεν υπάρχει ουσιαστικά σειρά, η λίστα διαμορφώνεται ανάλογα με τον δότη που έχουμε. Σχετικά με το πόσο καιρό περιμένει κάποιος ασθενής στη λίστα αναμονής, θέλω ενδεικτικά να αναφέρω ότι στην Ισπανία που είναι πρώτη χώρα σε δωρεές και μεταμοσχεύσεις (έχει 47 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, ενώ η Ελλάδα το 2017 είχε μόλις 6,1 ανά εκατομμύριο και σήμερα 3,2) ένας νεφροπαθής μέσα σε έξι μήνες από τη στιγμή που θα εγγραφεί στη λίστα, θα μεταμοσχευτεί. Αυτός είναι ο μέσος όρος στην Ισπανία. Οι δικοί μας οι ασθενείς περιμένουν πάνω από 8, 10 ή και παραπάνω χρόνια για να λάβουν ένα μόσχευμα νεφρού και κάποιοι απ΄αυτούς, δεν θα προλάβουν. Μακάρι κάθε χρόνο να μειώνονται οι λίστες αναμονής, αντί να αυξάνονται γιατί τα τελευταία χρόνια δυστυχώς, αυξάνονται. Κάθε μέρα πεθαίνουν άνθρωποι, είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει, και δυστυχώς προτιμάμε να θάβουμε τα όργανα αντί να σωθεί κάποιος συνάνθρωπος μας, που αύριο - μεθαύριο μπορεί να είμαστε εμείς ή κάποιος δικό μας άτομο", πρόσθεσε η κ. Ζαχαρούδη.
Στοιχεία του ΕΟΜ για τις μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα
Οι περισσότεροι αξιοποιηθέντες δότες στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΜ, καταγράφηκαν κατά τα έτη 2008 (98 δότες), 2005 (89), 2006 (79), 2011 (79) ενώ οι λιγότεροι το 2015 (39), το 2001 (40) και το 2010 (45).
Οσον αφορά τις μεταμοσχεύεις οργάνων από πτωματικό δότη φέτος έγιναν μόνο 54 μεταμοσχεύεις νεφρού σε όλη την Ελλάδα, ενώ το 2017 είχαν γίνει διπλάσιες (108), 18 μεταμοσχεύεις νεφρού ( 28 το 2017) και επτά μεταμοσχεύεις καρδιάς (οκτώ το 2017) και καμία μεταμόσχευση πνευμόνων, διπλή νεφρού παγκρέατος και διπλή νεφρού -ήπατος. Συνολικά φέτος έγιναν 79 μεταμοσχεύσεις, ενώ το 2017 είχαν γίνει 144. Οι περισσότερες μεταμοσχεύσεις είχαν γίνει κατά τα έτη 2008 (266) , το 2005 (211) και το 2012 (195) ενώ οι λιγότερες στα τελευταία 18 χρόνια έγιναν το 2018 (79), το 2015 (91) και το 2001 (97). Όσον αφορά τις μεταμοσχεύσεις νεφρού από ζώντα δότη φέτος έγιναν 54 μεταμοσχεύσεις ενώ το 2017 έγιναν 68. Οι περισσότερες μεταμοσχεύσεις νεφρού από ζώντα δότη έγιναν το 2007 (87), το 2001 (87) και το 2002(85) ενώ οι λιγότερες έγιναν το 2010(32), το 2009 (34) και το 2015 (35).
Κάμψη στις μεταμοσχεύσεις και στη Βόρεια Ελλάδα
Μεγάλη κάμψη των μεταμοσχεύσεων σημειώθηκε φέτος μέχρι τον Σεπτέμβριο στη Βόρεια Ελλάδα, ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Φούζας , ενώ μετά τον Σεπτέμβριο πραγματοποιήθηκαν στο Ιπποκράτειο με επιτυχία έξι μεταμοσχεύσεις ήπατος, τέσσερις νεφρού από πτωματικό δότη και άλλες τρεις νεφρού από ζώντα δότη.
"Πρέπει να έχουμε γύρω στους 14-16 δότες στο εκατομμύριο, που είναι ο μέσος ευρωπαϊκός όρος. Για τη δωρεά οργάνων δεν έχει σημασία ούτε η προβολή, ούτε η προσπάθεια να έχουμε τη θετική γνώμη του κοινού, ούτε οι νόμοι και οι διατάξεις και οι κάρτες. Όλα αυτά έχουν κάποια θετική αξία, αλλά η πραγματική ιστορία είναι να ανιχνεύει κάποιος την ύπαρξη του δότη και να προσπαθεί να τον αξιοποιήσει, να ρωτάει την οικογένεια αν δίνει τα μοσχεύματα. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι δεν υπάρχει κανείς υπεύθυνος για να πει γιατί αυτός ο δότης δεν αξιοποιήθηκε.
Στις ΜΕΘ οι γιατροί είναι και λίγοι και φορτωμένοι με πολλά περιστατικά και έτσι ο ρόλος τους δεν είναι να πλησιάζουν τους συγγενείς και να ασχολούνται με το θέμα της δωρεάς οργάνων που είναι φοβερή γραφειοκρατεία. Πριν από δυο τρεις εβδομάδες πήγα στον κύριο Πολάκη και του κατέθεσα ένα πιλοτικό μοντέλο δωρεάς οργάνων για τη Θεσσαλονίκη, με διορισμό επικουρικών ιατρών στα νοσοκομεία.Το αποδέχτηκε και τώρα είναι στη φάση υλοποίησης. Περιμένουμε τον διορισμό επικουρικών γιατρών δωρεάς οργάνων στα τρία νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης που έχουν μεγάλες Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, δηλαδή στο Παπανικολάου, στο Παπαγεωργίου και στο ΑΧΕΠΑ. Οι γιατροί αυτοί δεν θα είναι γιατροί της Εντατικής, αλλά γιατροί του νοσοκομείου που θα υπάγονται στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων Αυτό αν πετύχει στη Θεσσαλονίκη, που θα πετύχει, μετά θα αναγκαστεί όποια κυβέρνηση και να είναι να το εφαρμόσει σε όλη την Ελλάδα" πρόσθεσε ο κ. Φούζας.
Παράλληλα ο κ. Φούζας επισήμανε ότι το 70% των κλινών Εντατικής βρίσκεται στην Αθήνα και μάλιστα ότι από το ΚΑΤ, που έχει μία από τις μεγαλύτερες Εντατικές της χώρας, δεν υπήρξε ποτέ δότης οργάνων. Ωστόσο ο μεγαλύτερος αριθμός δοτών (το 70% του συνόλου) σύμφωνα με τον κ Φούζα προέρχεται από τη Βόρεια Ελλάδα και αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει ευαισθητοποίηση των συγγενών του δότη αλλά και των γιατρών. "Οι συγγενείς, όταν ερωτηθούν, σε ποσοστό 55%-60% λένε "ναι" στη δωρεά οργάνων. Αν δεν ερωτηθούν όμως; Στη Βόρεια Ελλάδα έχουμε πολλούς δότες, γιατί από μόνοι τους οι συγγενείς προτείνουν τη δωρεά οργάνων, δεν τους ρωτάει κανείς" πρόσθεσε ο κ. Φούζας.